Başını örtmüş iki qadın alçaq tağın altından keçmək üçün aşağı əyilir. Onlar addımlarına diqqət edirlər: tağın altına sağ addım ilə girib sol addımla çıxmalıdırlar.

Maştağa qəsəbəsində yerləşən “Səkkiz Qapı” pirinə gələn hamı kimi onlar da bu prosesi ziyarətgahın 8 tağının hər birindən keçməklə 8 dəfə təkrarlamış olurlar. 

“Səkkiz Qapı” kimi pirlər Azərbaycanda insanlar arasında xeyli populyarlığa malikdirlər. İstər şəhərlərdə, istərsə də kəndlərdə yerləşsin, onları müəyyənləşdirən bir neçə meyar mövcuddur. Dini məbədlər böyük bir tikili kompleksi, qaya yığınları, yaxud budaqlarına dəsmal bağlanmış bir ağac da ola bilər. Əsas məsələ isə onların mənəvi əhəmiyyəti və xalq inancına görə, müalicəvi gücüdür.

Bu ibadətgahlar İslam inancı ilə xalq arasındakı “əməli saleh” şəxslərə və onların məzarlarına hörməti özündə birləşdirir.

Azərbaycanda bu məbədlər böyük tarixi keçmişə malikdir. Zərdüştlükdən yəhudiliyə, xristianlıqdan müsəlmanlığa, o cümlədən SSRİ-nin rəsmi ateizm siyasətinə qədər yol qət etmiş coğrafiyada bu ziyarətgahlar özündə Qafqazdakı fərqli inancların izlərini ehtiva edir.

Rəsmi bir siyahı olmasa da, dünyəviliyi ilə öyünən ölkədə ziyarətgahlara pənah aparan yüzlərlə insan var və onların sayı artmaqdadır.

Şiə müsəlman cəmiyyətlərində müqəddəs hesab olunan şəxslərə xüsusi hörmət saxlanılır. Teoloqlara görə, müqəddəslik yüklənmiş şəxsiyyətlər və onların adı ilə bağlı pirlər heç də ora ziyarətə gedənlərin dini etiqadından xəbər vermir. Azərbaycanda gündəlik məscidə ibadətə gedənlərin sayı ümumi əhalinin sayına nisbətdə xeyli azdır; azərbaycanlılar özlərini müsəlman olaraq görsələr də, onların teologiya və dini rituallara dair bilikləri dardır.

Bu, əsasən kommunizmin əldə etdiyi nəticədir. Sovet İttifaqında, məlumdur ki, dövlət ciddi şəkildə dinləri, məscidləri, kilsələri və ibadətgahları hədəfə almışdı. Azərbaycanda pirləri araşdırmış Bruce Grant, Nyu York Universitetinin antropologiya üzrə professoru yazır ki, “Sovet dövründə müsəlmanların üstünlük təşkil etdiyi respublikada məscidlərin sayı təxminən 2 mindən 20-yə qədər azaldılmışdı”. Bundan sonra qaçılmaz olaraq, dini biliklər də zəifləməyə başlayıb.

Paradoksal olaraq, Azərbaycanda ziyarətgahların populyarlığı bu təzyiqlərə mütənasib olaraq inkişaf edib. Sistematik bir şəkildə din olmadığı üçün SSRİ dövründə ziyarətgahlara baş çəkmək insanların öz inanclarına sadiq qalmağının və dövlətdən asılı olmamağın yeganə vasitəsinə çevrilib. Bu populyarlaşmada əksəriyyətin şiə olduğu ölkədə hökumətin dini ekstremizmə qarşı mübarizəsi ilə əlaqədar hazırkı fəaliyyəti də rol oynaya bilər.

Müsəlmanlar üçün müqəddəs şəhər olan Məkkəyə həccə getmək hər azərbaycanlı üçün əlçatan və asan deyil – həm maddi, həm də bürokratik maneələrə görə. Bu mənada ziyarətgahlara getmək daha rahat alternativ hesab edilir.

Dindən bəhs edərkən inanclıları müxtəlif kateqoriyalara bölmək çox asandır. Lakin Azərbaycandakı, eləcə də başqa yerlərdəki ziyarətgahlar, müqəddəs məbədlərə gəlincə, onlar sərt cizgilər çəkib ayırmaq bir qədər çətindir, çünki onlar özündə şiə və sünni İslamından, yerli ibtidai inanclardan, o cümlədən Xristanlıqdan əlamətlər ehtiva edir.

Bu məsələlər isə “Səkkiz Qapı”ya gəlmiş qadınlar üçün böyük əhəmiyyət kəsb etmir. Onlar pirdəki 8-ci qapıdan çıxan zaman qəflətən tağın üstündəki dəmir lövhənin üstünə dəmir parçası vurulur. Bu qəfil səs ziyarətçilərdə olan qorxunun çıxarılması üçündür.

Sentyabr, 2018 / Dini İnanclar