Ցուրտ ձմեռային օր է, սակայն արեւը շողում է Երեւանում: Շաբաթվա իր գտածոները դասավորելով` Վալերի Գրիգորյանը հույս ունի, որ մարդիկ կայցելեն կենտրոնում գտնվող «Քրջի բազար» եւ կցանկանան գումար ծախսել:

«Օրվա ընթացքում կարող ես ընդամենը 1500 դրամ  ($3.12) աշխատել, իսկ երբեմն էլ ընդհանրապես չաշխատել»,-ասում է 55-ամյա Վալերին, ով արդեն 6 տարի է, ինչ անօթեւան է:

«Անձրեւոտ կամ ցուրտ օրերին հաճախորդներ ընդհանրապես չեն լինում, այդ իսկ պատճառով ստիպված եմ լինում ծախսել խնայածս, կամ պարտքով մթերքներ վերցնել խանութից»,-շարունակում է նա:

Գեւորգյանի համար շուկան ավելին է, քան պարզապես առեւտրի տարածք: Դա նրա (ոչ) պաշտոնական բնակության վայրն է: Կորցնելով իր սեփական բնակարանը` նա, ինչպես շատ այլ մարդիկ, հայտնվել են մի շատ ավելի ընդարձակ` հանրային տարածքում: Լինի դա աստիճաններ, թե մետրոյի կայարաններին կից գետնանցումներ, կամ էլ զբոսայգու նստարան։ Սրանք տարածքներ են, որտեղ վարձ տալ պետք չէ:

Հայաստանում անօթեւանությունը տարածվել է անկախությանը հաջորդող տարիներին՝ 1990-ականների վերջին։Անօթևանների կարգավիճակում հայտնվելու պատճառները բազմազան են` որոշները ամուսնալուծության, հարբեցողության, աշխատանքը կորցնելու, որոշներն էլ խաբեության զոհ են դարձել և կորցրել են իրենց բնակարանները։Կան անօթևաններ, որոնք այլ երկրներից արտաքսվածներ և նախկին կալանավորներ են։Նրանց հիմնական եկամուտը քաղաքի աղբամաններն են, որտեղից հավաքում են շշեր, մետաղի ջարդոն և դեն նետված տարբեր տեսակի առարկաներ։

Թեեւ ճշգրիտ վիճակագրություն չկա, սակայն տարբեր գնահատականներով անօթեւանների թիվը Երեւանում 400-1000 է: Նրանք հիմնականում քնում են մետրոյի կայարաններում, կամուրջների տակ կամ տարբեր լքված շինություններում:

Գեւորգյանի խոսքով, եթե բախտը բերում է եւ հնարավոր է լինում գտնել օգտակար առարկաններ, ինչպիսիք են օգտագործման ենթակա թավաներ, չվնասված խաղալիք կամ ճամպրուկ, կարողանում են դրանք վաճառել «Քրջի բազարում» եւ վաստակել մինչեւ 10000 դրամ ($20.80):

Անօթեւաններին անհատապես ոչ մի պետական օգնություն չի տրամադրվում, սակայն Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարությունը ֆինանսական օգնություն է տալիս «Հանս Քրիստիան Կոֆոեդ» հիմնադրամին, (հայ-դանիական բարեգործական կազմակերպությունը), որը Հայաստանում անօթեւաներին ժամանակավոր կացարան տրամադրող միակ կազմակերպությունն է: Այն կարող է տեղավորել 108 անօթեւանների 3 ամսով, թեեւ գոյություն ունեն որոշակի սահամափակումներ: Վարակիչ` հեպատից C, տուբերկուլյոզ եւ մաշկային հիվանդություններով մարդիկ չեն կարող այստեղ մնալ:

Հիմնադրամի տնօրեն Շավարշ Խաչատրյանի խոսքով, 2011 թվականից սկսած իրենց կենտրոնի շահառուների թվաքանակը հասել է մոտ 1000 անօթևանի:

«Նրանցից 700-ին մեզ հաջողվել է վերադարձնել ընտանիք, ուղարկել ծերանոցներ կամ, աշխատանք գտնելով վերադարձնել ինքնուրույն կյանքի: Օտարազգիների դեպքում, համապատասխան դեսպանատների հետ համագործակցելով, վերադարձրել ենք իրենց հայրենիք»,-ասում է Խաչատրյանը:

Նրա հավասմամբ, 2018 թվականի ընթացքում բացվելու է կենտրոն, որը լուծելու է հոգեկան խնդիրներ, հեպատիտ C, տուբերկուլոզ, մաշկային և վեներական հիվանդություններ ունեցող մարդկանց խնդիրը: Օգնելու են, որպեսզի այդ մարդիկ ձեռք բերեն փաստաթղթեր եւ հաշմանդամության կարգ` պետական առողջապահական աջակցություն ստանալու համար:

Չնայած տրամադրվող օգնությանը, ոչ բոլոր անօթեւաններն են ցանկանում մնալ կացարանում: Այն ունի խիստ կանոններ, օրինակ` չի կարելի ալկոհոլ օգտագործել:

Գեւորգյանի պես մարդկանց համար անվճար ճաշարանները եւս տարբերակ չեն: Նրանք նախընտրում են սնունդ առնել այն գումարով, որը վաստակում են քաղաքում տարբեր իրեր վաճառելով:

Նման մարդկանց համար ազատությունը իրենց կյանքի կարեւոր մասն է: Պատերի բացակայությունը նրանց համար սահմանափակում չէ: