რედაქტორი: მონიკა ელენა

მდინარე მტკვარი, რომელიც კავკასიონის მთებს შორის მიიკლაკნება და დაბლობზე გრძელდება, თავისი მრავალფეროვანი მნიშვნელობით მჭიდროდ უკავშირდება და ამავდროულად ქმნის კიდეც საქართველოს ისტორიას. სწორედ ისტორიიდან და ლიტერატურიდან მოგვეპოვება ცნობები მტკვრის, როგორც პოეტების შთაგონების წყაროსა და მტკვრის, როგორც სამხედრო პირთა უმნიშვნელოვანესი სტრატეგიული პუნქტის შესახებ. ჯერ კიდევ რკინის ხანაში ის ასაზრდოებდა უფლისციხის გამოქვაბულის მაცხოვრებლებს და ათასწლეულების განმავლობაში იცავდა ქვეყნის ქრისტიანულ დედაქალაქს, მცხეთას. აქედან გამომდინარე შეიძლება ითქვას, რომ მტკვარი საქართველოს სასიცოცხლო ძარღვს წარმოადგენდა და დღესაც, როცა 435 კილომეტრის მანძილზე კვეთს ქედებსა და ხეობებს, ძველებურად, მშვიდად აკვირდება თბილისში განვითარებულ მოვლენებს.

ერთ-ერთი მოსაზრების თანახმად, მტკვრის სახელწოდება მომდინარეობს ძველი ქართული სიტყვათშეთანხმებიდან და ნიშნავს კარგ, სუფთა წყალს, მაგრამ მდინარის სიბინძურის გათვალისწინებით მტკვრის  ძველ და ახალ აღმნიშვნელსა და აღსანიშნს შორის საკმაოდ დიდი განსხვავებაა. რაც იმას ნიშნავს, რომ მას ,,სუფთა“ მხოლოდ სახელი შემორჩა, სიბინძურის გამო კი  მკვდარი მდინარის სტატუსი მიენიჭა. თუმცა კალაპოტის გარშემო შემორჩენილი ლამაზი და მრავალფეროვანი პეიზაჟის გამო მტკვარმა დეკორატიული ფუნქცია შეითავსა.

პეიზაჟები, რომელთა შორის მტკვარი მოედინება, ლამაზი და მრავალფეროვანია, მაგრამ დაბინძურების გამო, ამჟამად მას მკვდარ მდინარეს უწოდებენ. 

მტკვარი, რომელსაც პაატა მთიულიშვილი და მარიკა ლაფაჩია იცნობენ, სავსებით ცოცხალი და სასტიკია და რეგულარულად ტბორავს ახალგაზრდა ცოლ-ქმრის სახლს, რომლებიც ორ შვილთან ერთად საქართველოს ცენტრალურ ნაწილში, კერძოდ, კი სოფელ სკრაში ცხოვრობენ. განსაკუთრებით გაუსაძლისია მაისის პერიოდი, როცა მდინარე კალაპოტიდან გადმოდის და სანაპიროზე განლაგებულ დასახლებულ ნაწილებს აზიანებს, რის გამოც 80-მდე ოჯახს მძიმე პირობებში უწევს ცხოვრება.

„ამას უკვე შევეჩვიე. ყოველ მაისს, სახლიდან ცურვით მიწევს გამოსვლა და მერე მეზობლების გადასარჩენად წასვლა“, - ამბობს 27 წლის პაატა. „ჩვენ, როგორც წესი, გორიდან ჩამოსული სამაშველო ჯგუფი გვეხმარება ხოლმე“.

სკრა უშუალოდ მდინარის კიდესთანაა განლაგებული და სოფელი წყალდიდობისგან სრულიად დაუცველია.

მაისი ყველაზე წვიმიანი თვეა. ამ დროს დათბობაც იწყება, რომელიც კავკასიის მთებში თოვლის დნობას და მტკვრისა და მისი მრავალი შენაკადის ადიდებას იწვევს. მოსახლეობა და ადგილობრივი ხელისუფლება დიდი ხანია ნაპირების გამაგრებას ითხოვს გაზაფხულის წყალდიდობისაგან თავის დასაცავად, მაგრამ უშედეგოდ.

„სამწუხაროდ, ჩვენ მუდმივ საცხოვრებელს არ გვაძლევენ“, - წუხს პაატა. „ამიტომ ბავშვებს გორში, ნათესავებთან ვაგზავნი ხოლმე, ხოლო მე და ჩემი მეუღლე სახლის გაშრობას ველოდებით. დიდი საწვიმარი ჩექმები გვაცვია და ასე დავდივართ დატბორილ სახლში.“

სოფელში მცირე სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობით ოჯახის უზრუნველყოფა შეუძლებელია, რადგან ნიადაგი დიდხანს რჩება სველი და ხილისა და ბოსტნეულის მოსაყვანად იგი გამოუსადეგარია.

ექსპერტები აღნიშნავენ, რომ წყალი რომელიც სკრას ტბორავს,  დაბინძურებულია ნაგვით და საშიში ქიმიური და  ბიოლოგიური ნივთირებებით.  საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისათვის დამატებით რისკს წარმოადგენს დაუმუშავებელი საკანალიზაციო წყლები, რომელიც პირდაპირ მდინარეში ჩაედინება. 

ოჯახების უმრავლესობას არ გააჩნია წყალმომარაგების სისტემაზე წვდომა, და სასმელი წყლისთვის მათ  ჭების გამოყენება უწევთ. დასაზუსტებელია, თუ რამდენად უსაფრთხოა ჭიდან მოპოვებული წყლი, ვინაიდან სველმა ნიადაგმა შეიძლება სათანადოდ ვერ გაფილტროს იგი.  

პაატა და მარიკა გორიდან სკრაში საცხოვრებლად 2013 წელს გადავიდნენ. მათი ოჯახი ერთ-ერთია იმ მრავალი ოჯახიდან, რომლებსაც ჩვენ შიდა ქართლში, მტკვრის გასწვრივ მოგზაურობისას შევხვდით და რომლებიც უმუშევრობის გამო ქალაქებიდან სოფლებში გადავიდნენ საცხოვრებლად.  ქალაქებში შესაძლებლობების არარსებობის შედეგად, უსახსროდ დარჩენილებისათვის ერთადერთი გამოსავალი სოფლებში თავშესაფრის ძიება იყო, იქ სადაც ცხოვრება უფრო იაფი იქნებოდა.

სირთულეების მიუხედავად, სკრაში მაცხოვრებელ ბავშვებს მომავალი  ნათელ ფერებში ესახებათ, თუმცა არა ამ სოფელში. ისინი იმ ქალაქში დაბრუნებაზე ოცნებობენ, რომლის დატოვებაც მათ მშობლებს მოუწიათ.  

სამხრეთი საქართველოში, სოფელ ახალდაბაში, სადაც 900 ადამიანი ცხოვრობს მოხუცებულ მამაკაცს შევხვდი, რომელსაც მტკვრის შესახებ ისტორიის მოყოლა ვთხოვე.

„აქ ყველა მდინარეს თავისი ამბავი აქვს. აქ ვისწავლე ცურვა, აქ გავატარე საუკეთესო დრო მეგობრებთან ერთად. ჩემი ბავშვობის უბედნიერესი მოგონებების უმეტესობა ამ მდინარესთანაა დაკავშირებული.“