Hell is truth seen too late. 

Thomas Hobbes

“ამერიკულმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ (ISD) გააანალიზა, თუ რა იწერებოდა სოციალურ ქსელებში ბუჩის ჟლეტაზე აპრილის პირველ კვირაში 20 სხვადასხვა ქვეყანაში. ქვეყნების უმრავლესობა ევროკავშირის წევრია. „სკეპტიკური”, კრემლის ვერსიის მხარდამჭერი პოსტები, ჯამში, სამჯერ უფრო პოპულარული იყო.”

31 დღიანი რუსული ოკუპაციის შემდეგ გათავისუფლებულ ბუჩაში შევედი. 

ომზე როგორ უნდა ვილაპარაკო, არ ვიცი. ნამდვილ ომზე, ნანახ ომზე, სატანისტურ რიტუალზე, რომლის შემდეგაც თითქოს თვალით კი არა, სულით, სუნით, შეგრძნებით და  უხილავი ენერგეტიკით გრძნობ იმას, რაც აქ მოხდა. 

ხშირად მეკითხებიან, "ხელებშეკრული გვამები ნახე?" კი, ვნახე. იქ რომ ხარ, გვამი გვამია, და როგორც ავტობანზე გათელილი ცხოველების გვამებს ვუვლით გვერდს, ისე უნდა ჩაიარო. აქ არ არსებობს მიცვალებული, როგორც ერთი ადამიანის სიცოცხლე, რომელიც მიწას უნდა მიებაროს და შეუერთდეს საწყისს. აქ მიცვალებულებზე ისე არ ლაპარაკობენ, როგორც ჩვეულებრივ ყოფაში. 

სამხედრო მანქანაში ვზივარ და ბრონირებული ჟილეტი, რომელიც ჩამაცვეს, მაიძულებს უფრო მეტად მოვიხარო წელში. თითქოს ხერხემალი მერთმევა და ვრჩები მე, ხერხემლის გარეშე, ანუ არავინ. აქ გამართული ვერ ივლი. 

ფანჯრიდან ვხედავ ველოსიპედიდან გადაყირავებული ბაბუის გვამს, ჩუმად ვეკითხები ჩემს მეგობარს - დაინახე? და თითით ვაჩვენებ. ის რუსულად მიმართავს წინ მჯდომ ჯარისკაცებს. „აქ გვამი დარჩათ, წაიღებენ“ - პასუხობს ერთ-ერთი.  

შემდეგ ვხედავ დაბმულ ძაღლს. ჩემი მეგობარი კითხულობს - „ამ ძაღლს პატრონი ჰყავს?“ 

„ალბათ, ჰყავს“ - პასუხობენ. 

ჩვენს მანქანას  მოხუცი ქალი უახლოვდება და გვაჩერებს. ჯარისკაცი შუშას უწევს, ქალის ხმა არ ისმის, ის რაღაცას ამბობს, მაგრამ არ ისმის. მისი ხმა გააქრეს. 

“უკაცრავად, საჭმელი არ გვაქვს, უნდა წავიდეთ,” - პასუხობს ჯარისკაცი. 

შემდეგ ვხედავ პატარა ჰუმანიტარულ მანქანას. რატომ არის ეს მანქანა ასეთი პატარა არ ვიცი, მანქანის გარშემო მოხუცები ტროტუარზე სხედან და იქვე, წელშიმოხრილები, მიწას მიჩერებულები, თავიანთ ულუფას მიირთმევენ.

კორპუსებს შორის, სიღრმეში, ხეებს შორის გაჭიმულ თოკზე გაფენილი სარეცხი  მოჩანს. ქარი აფრიალებს სარეცხს. ცხოვრება უნდა გაგრძელდეს.

ამის გადაღება მინდა, მაგრამ ახლოს ვერ მივდივარ. ჯერ ჯარისკაცებმა უნდა იარონ და მერე მე. აქ ყველაფერი დანაღმულია.

სასაკლაო გრძელდება.

მიწიდან ამოსული, დაპატარავებული ადამიანები, თითქოს უხილავად მოძრაობენ შავ, განადგურებულ ქალაქში. მგონია, რომ ხმაც არ ამოუვათ ამ დაბეჩავებული სხეულებიდან, რომლებიც იმდენი სიკვდილის მომსწრენი გახდნენ, რომ თვითონაც წაერთვათ სიცოცხლე. 

აქ მხოლოდ მინიშნებებია იმისა, რომ ოდესღაც ეს ქალაქი  იყო. ნიშნები და მინიშნებები, ასოები, მაღაზიების  ჩალეწილი ვიტრინები,  აფთიაქები, ბანკები, პროდუქტის პატარა დახლები, ჩაცხრილული დამწვარი მანქანები, დაღრეცილი ავტობუსის გაჩერებები, განადგურებული ბენზინგასამართი სადგურები,  გაშავებული საცხოვრებელი კორპუსები და შავი ნეილონის პარკები, რომლებშიც გვამებია გახვეული.

ვცდილობ, რეალობა წარმოვიდგინო იმ დღემდე, სანამ რუსები იყვნენ აქ და იმ დღიდან, როდესაც აღარ არიან. ეს პარკები აქ მათ შემდეგ გაჩნდა, მანამდე იყო სიშიშვლე. 

ადამიანი მათთვის ხორცია, მათ შემდეგაც…. დრო უკან არ ბრუნავს, ეს უკვე მოხდა. 

ისინი მკვდრეთით არ აღდგებიან. 

სახლებზე  დიდი ასოებით წარწერაა - “замiнировано” “დანაღმულია”. წარწერის წინ ორი მოხუცი ქალი, პატარა ურიკა ჩანთებით, არსებულ ან არარსებულ სახლში მიდიან. 

ადამიანებს შიათ.

ერთმანეთის მიყოლებით სახლებზე ვკითხულობთ წარწერებს: “люди” [ხალხი], “старики” [მოხუცები], ძველი წარწერა “Продается дом” [იყიდება სახლი].

ეს წარწერები ავისმომასწავებლად გადაჩხაპნილია შავი ფლომასტრით და მხოლოდ ამ გამქრალი წარწერის წინ რჩები ისტორიის გარეშე. შეგიძლია მხოლოდ ივარაუდო, რა მოხდა ამ სახლში, რომლის ეზოშიც ბავშვების სათამაშო მანქანები დგას და დარჩენილ კედლებზე უკრაინისთვის დამახასიათებელი ნაივური ფერწერაა. აქ იყო ადამიანი, რომელმაც ომის დაწყების შემდეგ დიდი ასოებით დააწერა “мирные люди” [მშვიდობიანი ხალხი] და ის აღარ არის. ის ისევე გადაჩხაპნეს, როგორც მისი გაკეთებული წარწერა. აქ იყო ყოველდღიურობა, ალბათ, ზოგჯერ მოსაწყენიც კი, მაგრამ აღარ არის. თუმცა, წარწერა მაინც ჩანს. როცა მიზანი არის, რომ ადამიანების სიცოცხლე გადაჩხაპნო, ის უფრო ხმამაღლა იწყებს ყვირილს. 

“ანატოლი ფედორიუკი ხუილოა” - წერია კედელზე. ანატოლი ფედორიუკი ბუჩას მერია. გონება აშკარად არ უჭრით რუს სამხედროებს. 

ლვოვიდან კიევში იმდენ ხანს მოვდიოდი, ამ ქვეყნის მასშტაბს თითქოს შევეგუე: ბლოკპოსტები, სატყუარები, თეთრი ტომრები, ჩახერგილი გზები ტანკებმა რომ ვერ გაიარონ და სკოჩი ფანჯრებზე…უსუსურობის განცდას უფრო მიღვივებს ეს ყველაფერი, ვიდრე თავდაცვის. 

“3 დღე უნდა გავძლოთ, 3 დღე უნდა გავძლოთ,”მახსოვს აგვისტოს ომის დროს ეს სიტყვები.

“დღესაც უნდა გაძლოს კიევმა, დღეს უმძიმესი ღამეა,” ასეთი ბევრი ღამე მახსოვს თებერვლის ბოლო დღეებში.

მაშინ ომი სხვაგან იყო. ერთი კვირა უნდა გაეძლო კიევს, ერთი კვირა მთელი მსოფლიო გაფაციცებით აკვირდებოდა მოვლენებს და ფიქრობდა, დაებანა თუ არა ხელი, როგორც სხვა ბევრ შემთხვევაში.

კიევმა გაძლო. 

მაშინ ვწერდით- Київ вистоіт(კიევი გაუძლებს), Київ вистоіл (კიევმა გაუძლო)! 

ირპინის, ბუჩას და გოსტომელის გზას დავადექით. ვერც მივხვდი, ისე გავედი კიევიდან და  შევედი ნაომარ ქალაქში. ალბათ, 10 წუთის გზა იყო. რა ძალამ შეაკავა რუსული ჯარი იქ, არ ვიცი; რა ძალით გაძლო კიევმა, არ ვიცი. კიევმა ეს ომი მოიგო.

პირველი რაც დავინახე, ქალაქის ცენტრში მუხლზე დამდგარი ოფიცრის ქანდაკება იყო, გახვრეტილი გულით. 

მერე ბენზინგასამართ სადგურზე დიდი უკრაინული დროშა ეხატა და მის გვერდზე ზუსტად იგივე სიდიდის საქართველოს დროშა. 

გრძელ ქუჩასთან მივედით, სადაც რუსული განადგურებული ტექნიკა მწკრივში იდგა, თვალს ბოლომდე ვერც ვაწვდენდი. უკრაინელი ჯარისკაცები და მოსახლეობა რუსულ ტანკებზე ძვრებოდნენ და ფოტოებს იღებდნენ. 

მანქანიდან ფეხი როგროც კი ჩამოვდგი, ორი ადგილობრივი კაცი მოვიდა და სულმოუთქმელად დაიწყეს თავისი ისტორიის მოყოლა. გარშემო სულ ამას ვხედავდი, როგორ იდგნენ ადგილობრივები ჟურნალისტებთან და უყვებოდნენ თავიანთ ამბავს. მივხვდი, რომ ეს ადამიანები ამას თავის თავში ვერ დაიტევენ, მათთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მსოფლიომ გაიგონოს მათი ხმა. ფრაგმენტულად მესმოდა წინადადებები: “ბებია ვერ გადარჩა,” “ბავშვს ქუჩაში ესროლეს,” “აქ დავმარხეთ, სანამ დრო გვქონდა.” რუსი ჯარისკაცები უფლებას არ აძლევდნენ მიცვალებულები დაემარხათ. ეუბნებოდნენ, სიცივეა, ცოტახანს იყვნენო. დღემდე პოულობენ გვამებით სავსე სარდაფებს ბუჩაში. 

უნდოდათ, რომ ყველა სახლში შევეყვანე, რომლებშიც რუსებმა იცხოვრეს და ერთსა და იმავეს მიმეორებდნენ - “вторая армия в мире”[მეორე არმია მსოფლიოში]. ამ სახლების დაცვა ახლა თავისთავზე აიღეს ადგილობრივებმა, რომ თუკი რამე დარჩა, ისიც არ წაიღოს ხალხმა. ომმა წესები არ იცის.